Opinie: "Laat leraren met hoofd én hart voor de klas staan"

Dit opiniestuk is geschreven door Joke Snippe, bestuurder bij SCOH en Gerdien Bertram-Troost, Hoogleraar Onderwijs in levensbeschouwelijk en pedagogisch perspectief, VU Amsterdam. 

Het verschil maken voor kinderen: dát is waarom leerkrachten voor de klas staan. Dit doen zij met hoofd én hart. Zij willen een pedagogische relatie opbouwen met hun leerlingen én bijdragen aan hun welzijn en brede vorming. Basisvaardigheden, zoals goed kunnen lezen en rekenen, spelen daar een belangrijke rol in.

Het Masterplan basisvaardigheden, zo staat in de Kamerbrief van Minister Wiersma van 12 mei 2022, is gericht op het ‘beter faciliteren van leraren om hun vak goed uit te kunnen oefenen.’ Dat doel juichen wij geestdriftig toe. Zeker in deze tijd vol zorgen om de basisvaardigheden en het mentale welzijn van leerlingen, en de werkdruk en de uitval van leraren. Maar kiest de minister wel voor de juiste aanpak? Om leraren beter te faciliteren hun belangrijke werk te doen, zijn op dit moment drie dingen cruciaal. Drie dingen die schitteren door afwezigheid in het masterplan van de minister.

Basisvoorwaarden voor leren

Allereerst moeten we ons realiseren dat de basisvoorwaarden om tot leren te komen op orde moeten zijn voordat we kunnen beginnen met het versterken van de basisvaardigheden van leerlingen. Zolang kinderen zich niet kunnen concentreren omdat ze geen rust in hun hoofd hebben of zich thuis niet veilig voelen, heeft de ondersteuning van leraren nul effect. Veel leerkrachten maken zich zorgen om hun leerlingen, omdat er veel speelt in de levens van kinderen en jongeren. Leerkrachten zijn betrokken bij de héle leerling als mens, en niet alleen bij hun leerprestaties. Daarom is het van essentieel belang dat scholen meer structurele ondersteuning krijgen. Samen met schoolmaatschappelijk werk, GGD en jeugdzorg zouden we moeten zorgen voor nabije ondersteuning, liefst in de school. Hier moeten we structureel extra op inzetten.

Noodzaak voor duurzame oplossingen

Ten tweede is het onderwijs hard aan het werk om structurele oplossingen te bedenken voor het lerarentekort. Naar verwachting komt bijvoorbeeld het onderwijs in Den Haag over een paar jaar maar liefst een derde van de benodigde leerkrachten tekort. Dat maakt dat scholen modellen bedenken met inzet van onderwijsassistenten, leraarondersteuners en vakspecialisten, maar ook met digitale middelen om het onderwijs anders vorm te geven. Dit alles vraagt nú al veel tijd en energie van leraren en schoolleiding – die ze dus niet kunnen besteden aan het aanleren van basisvaardigheden. In plaats van tijdelijke (financiële) impulsen heeft het onderwijs veel meer aan duurzame ondersteuning met langetermijnperspectieven zoals het aantrekkelijker maken van het leraarschap en het versterken van lerarenopleidingen.

Uitvoerders van protocollen

Ten slotte moeten we niet vergeten dat onderwijs mensenwerk is: enerverend, uitdagend en slechts tot op zekere hoogte planbaar. Juist dáárom is er veel vertrouwen nodig in ons onderwijs, in onze leerlingen, maar óók in de ervaringswijsheid van onze leraren. We zullen daarom zeer voorzichtig moeten zijn met het inzetten van externe ondersteuningsteams, zoals de minister wil. Het praktische ‘Alltagswissen’ van leraren komt ernstig in het gedrang als zij uitsluitend uitvoerders van protocollen worden. Leraren ervaren steeds minder autonomie. Daardoor neemt hun werkplezier sterk af en komt de stap naar afscheid nemen van het onderwijs dichterbij. Zo wordt het lerarentekort alleen maar groter!

Daarom roepen we de minister op om structureel te investeren in brede jeugdzorg in de school, structureel scholen faciliteren om andere onderwijsmodellen te ontwikkelen én om meer ruimte te maken voor de professionele ervaringswijsheid van leraren zelf. Alleen zo kunnen we de teloorgang van het funderend onderwijs een halt toe roepen.